Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest jednym z najważniejszych obowiązków, jakie muszą spełniać przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w Polsce. Odprowadzenie tej składki jest kluczowe, ponieważ zapewnia dostęp do publicznej opieki zdrowotnej oraz uprawnia do korzystania z usług medycznych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Zasady obliczania składki zdrowotnej zmieniają się na przestrzeni lat, a jej wysokość jest bezpośrednio związana z dochodem uzyskiwanym przez przedsiębiorcę.
Każdy przedsiębiorca, niezależnie od formy działalności, jest zobowiązany do regularnego opłacania składki zdrowotnej. W przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą składka zdrowotna obliczana jest na podstawie dochodów firmy, co oznacza, że im wyższy dochód, tym wyższa składka. Z tego względu przedsiębiorcy muszą monitorować swoje przychody i koszty, aby dokładnie obliczyć wartość składki, którą będą zobowiązani odprowadzić do ZUS.
Minimalna kwota składki zdrowotnej dla przedsiębiorców
W Polsce obowiązuje minimalna kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, która dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą. W 2024 roku minimalna składka zdrowotna dla osób prowadzących działalność gospodarczą wynosi 381,78 zł miesięcznie.
Przedsiębiorcy, którzy uzyskują dochody poniżej określonego progu, muszą opłacać minimalną składkę zdrowotną, nawet jeśli ich rzeczywisty dochód był niższy. Z tego względu, dla wielu małych firm i jednoosobowych działalności gospodarczych, które generują niskie przychody, minimalna składka zdrowotna stanowi stałe obciążenie. Oznacza to, że nawet w sytuacjach, gdy firma nie przynosi zysków lub generuje bardzo niski dochód, przedsiębiorca jest zobowiązany do opłacania tej składki.
Jak oblicza się procentową składkę zdrowotną dla działalności gospodarczej?
W przypadku przedsiębiorców, którzy generują wyższe dochody, składka zdrowotna jest obliczana na podstawie uzyskanych dochodów. Dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych według skali podatkowej składka zdrowotna wynosi 9% dochodu. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca najpierw oblicza swój dochód (czyli różnicę między przychodami a kosztami), a następnie na tej podstawie ustala wysokość składki zdrowotnej, którą musi opłacić.
Przykładowo, jeśli przedsiębiorca uzyskał dochód w wysokości 10 000 zł, to składka zdrowotna wyniesie 900 zł (9% z 10 000 zł). Warto jednak zaznaczyć, że przedsiębiorca, który uzyskuje dochody, musi regularnie składać deklaracje do ZUS, w których podaje swoje miesięczne lub kwartalne dochody, na podstawie których wylicza wysokość składki zdrowotnej.
W przypadku podatku liniowego składka zdrowotna również wynosi 9%, ale nie może być niższa od minimalnej składki zdrowotnej ustalonej na dany rok. Oznacza to, że nawet jeśli dochód przedsiębiorcy jest bardzo niski, musi on zapłacić minimalną składkę zdrowotną, która w 2024 roku wynosi 381,78 zł. Przy wyższych dochodach składka zdrowotna rośnie proporcjonalnie do uzyskanego dochodu.
Składka zdrowotna, a zmiany w przepisach podatkowych
W ciągu ostatnich lat w Polsce wprowadzono szereg zmian w przepisach dotyczących obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Do 2022 roku składka zdrowotna była zryczałtowana, a jej wartość była ustalana na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Ponadto przedsiębiorcy mieli możliwość odliczenia części składki zdrowotnej od podatku dochodowego, co zmniejszało obciążenia fiskalne związane z jej opłacaniem.
Jednak od 2022 roku wprowadzono zmiany, które znacznie skomplikowały system obliczania składki zdrowotnej. Zamiast stałej, zryczałtowanej wartości, składka zdrowotna jest obecnie obliczana procentowo na podstawie uzyskanego dochodu. Oznacza to, że przedsiębiorcy o wyższych dochodach muszą odprowadzać wyższe składki zdrowotne. Co więcej, zlikwidowano możliwość odliczania składki zdrowotnej od podatku, co zwiększyło koszty prowadzenia działalności gospodarczej.
Zmiana ta miała na celu bardziej sprawiedliwe rozłożenie obciążeń związanych z ubezpieczeniem zdrowotnym, zwłaszcza dla osób prowadzących dochodowe firmy. Niemniej jednak dla wielu małych przedsiębiorców nowe zasady obliczania składki zdrowotnej okazały się bardziej skomplikowane i obciążające, ponieważ wiążą się z koniecznością monitorowania dochodów oraz regularnego przeliczania wysokości składki.
Składka zdrowotna, a ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Przedsiębiorcy, którzy wybrali formę opodatkowania na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, również są zobowiązani do opłacania składki zdrowotnej. W przypadku ryczałtu składka zdrowotna jest obliczana procentowo, ale w zależności od poziomu przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorcę. Obowiązują trzy stawki procentowe: 9%, 4,9% oraz 3%, które są stosowane w zależności od wysokości przychodów.
Wysokość składki zdrowotnej dla przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych jest uzależniona od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Im wyższe przychody przedsiębiorcy, tym wyższa składka zdrowotna. Niemniej jednak, składka ta nie może być niższa od minimalnej kwoty ustalonej na dany rok, co oznacza, że przedsiębiorcy o niskich przychodach muszą opłacać minimalną składkę zdrowotną, nawet jeśli ich rzeczywiste dochody są znacznie niższe.
Obowiązki przedsiębiorcy wobec ZUS w zakresie składki zdrowotnej
Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, są zobowiązani do regularnego odprowadzania składki zdrowotnej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Składki te są opłacane co miesiąc, a przedsiębiorca ma obowiązek złożenia odpowiednich deklaracji rozliczeniowych, w których podaje wysokość swoich dochodów oraz składek, które musi odprowadzić. W przypadku braku dochodów przedsiębiorca nadal musi opłacać minimalną składkę zdrowotną.
Regularne opłacanie składek zdrowotnych jest kluczowe, ponieważ zaległości w ich odprowadzaniu mogą prowadzić do naliczania odsetek oraz innych sankcji ze strony ZUS. W skrajnych przypadkach, jeśli przedsiębiorca nie opłaca składek zdrowotnych, może stracić prawo do korzystania z publicznej opieki zdrowotnej, co w praktyce oznacza, że w razie potrzeby będzie musiał ponosić koszty leczenia z własnych środków.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest więc nie tylko obowiązkiem podatkowym, ale również gwarancją dostępu do publicznej opieki zdrowotnej. Dlatego przedsiębiorcy muszą pamiętać o jej regularnym opłacaniu oraz monitorowaniu swoich dochodów, aby prawidłowo obliczyć wysokość składki.